Το τραγούδι του αγαπημένου μας Νίκου Ξυλούρη "Ήτανε μια φορά" είναι ένα τραγούδι που αγαπήθηκε και τραγουδήθηκε όσο λίγα. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει άνθρωπος που ακούγοντας το να μην νιώθει μια ιδιαίτερη συγκίνηση να κατακλύζει τη ψυχή του. Το τραγούδι ύμνος του αγαπημένου μας Αρχάγγελου της Κρήτης δημιουργήθηκε για τους τίτλους της τηλεοπτικής σειράς «Οι έμποροι των εθνών». Τη σκηνοθεσία της σειράς υπέγραφε ο Κώστας Φέρρης, και το σενάριο ήταν βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Την εποχή που προβαλλόταν η συγκεκριμένη σειρά (1973) βρέθηκε αντιμέτωπη με την λογοκρισία του δικτατορικού καθεστώτος η οποία είχε απαγορεύσει να ακούγεται η φωνή του Νίκου Ξυλούρη.
Το Ήτανε μια φορά" παρουσιάστηκε το 1972 στο άλμπουμ «Νίκος Ξυλούρης Συλλογή».
Η σύζυγός του, Ουρανία Ξυλούρη είπε κάποτε:» Ο Νίκος Ξυλούρης ειδοποιήθηκε για αυτή την ηχογράφηση κυριολεκτικά τελευταία στιγμή: τον ξύπνησαν και τον κατέβασαν στο στούντιο χωρίς πρόβες, χωρίς τίποτα, για να ηχογραφήσει. Το έβγαλε με τη μία, είναι αυτή η εκτέλεση που γνωρίζουμε όλοι. Ένα-δυο λαθάκια (π.χ. όταν τραγουδά «κι εμένανε μ`αφήνεις», αντί «αφήνει» που έχει νόημα βάσει των προηγούμενων στροφών) οφείλονται στην κόπωση. Ο ίδιος ο Ξυλούρης τα πρόσεξε αργότερα και ζήτησε από το φίλο και συνεργάτη του να το ξαναηχογραφήσουν. Ο Ξαρχάκος όμως του απάντησε: «Όπως το είπες τώρα, δεν πρόκειται να το ξαναπείς»! «
Κι αυτή ήταν και η μεγάλη αλήθεια, γιατί… ακόμα και σήμερα κανείς δεν έχει ερμηνεύσει τόσο μοναδικά το «Ήτανε μια φορά» όπως εκείνος… Και κανείς δεν τον ακούει σε αυτό το τραγούδι χωρίς να ριγήσει.